gen.dyw. prof. dr hab. inż. Sylwester Kaliski (1967-1974)

    Urodził się 19 grudnia 1925 r. w Toruniu. Jego ojciec był podoficerem artylerii Wojska Polskiego. Jako chłopiec, w czasie II wojny światowej, Sylwester Kaliski przebywał w Niemczech. Udało się mu jednak stamtąd zbiec i powrócić do Torunia. Pracował w warsztacie tapicerskim. Związał się z ruchem oporu za co trafił do obozu koncentracyjnego w Potulicach.
    W 1945 r. eksternistycznie zdał maturę i rozpoczął studia na Wydziale Inżynierii Lądowo-Wodnej Politechniki Gdańskiej. Ukończył je w 1949 r. Był bardzo zdolny i niezwykle pracowity. W indeksie miał prawie same piątki, a jego praca dyplomowa została oceniona bardzo wysoko. Jeszcze jako student trzeciego roku studiów został asystentem i rozpoczął pracę naukowo-badawczą. Prowadzone przez Niego badania odznaczały się wysokim poziomem. Młody uczony otrzymał za nie dwukrotnie nagrodę Polskiej Akademii Nauk im. m. T. Hubera. Dodatkowo ukończył studia na Uniwersytecie Warszawskim. Znał trzy języki obce: niemiecki, angielski i rosyjski.
W 1951 r. został powołany do wojska i rozpoczął służbę w Głównym Kwatermistrzostwie Wojska Polskiego. W tym samym roku, na wniosek gen. Floriana Grabczyńskiego, został skierowany do Wojskowej Akademii Technicznej. 
    Generał Sylwester Kaliski zrobił w naszej Alma Mater błyskawiczną karierę naukową i wojskową. W 1954 r. obronił w WAT pracę doktorską, a w roku 1956 w Instytucie Podstawowych Problemów Techniki PAN pracę habilitacyjną. Tytuł docenta otrzymał w 1957 r., profesora nadzwyczajnego w roku 1958. Profesorem zwyczajnym został w roku 1961. W 1962 r. został członkiem-korespondentem, a w 1969 r. członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk.  
    W 1966 r. został awansowany na stopień gen. brygady, a w 1972 r. na stopień  generała dywizji. W tym samym roku został posłem na Sejm. Był nim przez dwie kadencje. Pracował m.in. w Sejmowej Komisji Nauki i Postępu Technicznego jako jej przewodniczący. W grudniu 1974 r. powołano Go na stanowisko ministra nauki, szkolnictwa wyższego i techniki. 
Mimo to nie rozstał się z działalnością naukową. Obowiązki ministra łączył wówczas z obowiązkami dyrektora stworzonego przez siebie w 1975 r. Instytutu Fizyki Plazmy i Laserowej Mikrosyntezy w Warszawie (obecnie instytut nosi imię S. Kaliskiego). 
Profesor Sylwester Kaliski był człowiekiem niezwykle pracowitym i obdarzonym wielkimi zdolnościami. Od 1959 r. zaczął pracować w dziedzinie teorii połączonych pól mechano-elektro-magnetycznych. Badania te fascynowały znawców tematyki swym poziomem: oprócz aspektów naukowych miały duże znaczenie praktyczne. Za prace z teorii pól sprzężonych, które znalazły światowe uznanie, prof. Kaliski otrzymał swą pierwszą nagrodę państwową. W 1959 r. został redaktorem naczelnym czasopisma, które przyjęło potem nazwę „Jurnal of Technical Phisics”.
Profesor Sylwester Kaliski jest twórcą polskiej elektrono fononiki. Prace nad tą dziedziną rozpoczął w 1965 r. W tym czasie istniały w tym zakresie tylko początkowe, wzmiankowe prace. Po raz pierwszy zostały opracowane zasady ciągłego wzmacniania powierzchniowych fal piezo półprzewodnikowych, zasady rezonatorów idealnych oraz generatorów oscylacji spontanicznych na falach powierzchniowych – laserów.   To odkrycie Profesora Kaliskiego zostało opatentowane m.in. w USA, Francji i Wielkiej Brytanii. Pod Jego kierunkiem zorganizowano w Wojskowej Akademii Technicznej laboratorium pól sprzężonych gdzie ww. układy zrealizowano praktycznie.
Począwszy od 1968 r. prof. Kaliski zaczął interesować się współdziałaniem silnych, skomprymowanych pól z materią. W początkowym okresie rozwijał tematykę wytwarzania plazmy za pomocą skoncentrowanych impulsów laserowych. Podjęcie tych badań stało się możliwe dzięki poważnym osiągnięciom WAT w zakresie rozwoju techniki laserowej. W wyniku intensywnych badań eksperymentalnych w zorganizowanym przez Niego zespole, w roku 1973 uzyskano generację neutronów termojądrowych w układzie laser – target, dzięki czemu Polska stała się partnerem w dziedzinie badań termojądrowych dla takich państw jak: ZSRR, USA, Francja, Wielka Brytania, Japonia. 
Równolegle rozwijał prace badawcze nad wytwarzaniem plazmy termojądrowej za pomocą urządzeń typu „plasma –  focus”, jak również w układach kombinowanych typu „laser – plasma – fokus”. Wykorzystywane w tych badaniach generatory plazmowe były realizowane we współpracy z Instytutem Badań Jądrowych w Świerku. Układy tego rodzaju mają zastosowanie jako silne, impulsowe źródła neutronów do reaktorów hybrydowych. 
Profesor Sylwester Kaliski opracował również metodę wybuchową, za pomocą której można przekroczyć próg syntezy termojądrowej. Polega ona na inicjacji syntezy bez użycia układów laserowych, jedynie przy wykorzystaniu nowoczesnych materiałów wybuchowych. Istotna i oryginalna w tej metodzie jest miniaturyzacja ładunku eksperymentalnego, dzięki zastosowaniu odpowiedniego uprofilowania materiału wybuchowego umożliwiającego superkompresję plazmy w wyniku zaprogramowanego przebiegu procesu wybuchowego. Przeprowadzone w 1977 r. eksperymenty dały wynik pozytywny otwierając drogę nowej koncepcji realizacji mikrosyntezy termojądrowej. 
Sylwester Kaliski był autorem ponad 550 prac naukowych oraz wielu wynalazków opatentowanych w kraju i za granicą. Był czterokrotnym laureatem nagród państwowych I stopnia, otrzymał również wiele odznaczeń państwowych. Cieszył się powszechnym szacunkiem i uznaniem zarówno polskiego, jak i międzynarodowego środowiska naukowego. Został m.in. wyróżniony w 1977 r. tytułem doctora honoris causa przez Moskiewski Uniwersytet Państwowy im. M. W. Łomonosowa oraz przez Uniwersytet Sofijski im. K. Ochridskiego.     Badania naukowe Profesora Kaliskiego przyczyniły się do rozwoju techniki obronnej oraz znalazły szerokie zastosowanie w gospodarce narodowej. 
Gen. dyw. prof. dr hab. inż. Sylwester Kaliski zmarł 16 września 1978 r. w  Centralnym Szpitalu Klinicznym WAM w Warszawie, po długiej chorobie – w następstwie ciężkich obrażeń odniesionych w wypadku samochodowym, któremu uległ 5 sierpnia 1978 r. koło miejscowości Wyszewo pod Koszalinem. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.
Sylwester Kaliski był jednym z najwybitniejszych współczesnych polskich uczonych.  Prezes PAN prof. dr hab. inż. Witold Nowacki w mowie pożegnalnej powiedział „... był talentem naukowym czystej próby, który pojawia się niezmiernie rzadko, a co jeszcze rzadziej bywa wspierany wielką pracowitością, dociekliwością, uporem zmierzającego do celu badacza...”. 
Szczególną zasługą Generała Sylwestra Kaliskiego było wprowadzenie Wojskowej Akademii Technicznej do czołówki polskich uczelni technicznych, których poziom naukowy był porównywalny ze średnim poziomem światowym.

Oprac. Elżbieta Dąbrowska

Opracowano na podstawie materiałów Wojskowej Akademii Technicznej